KİŞİSEL GELİŞİMİN VE ETKİLİ LİDERLİĞİN TEMELİ: “DUYGUSAL ZEK”…
Yrd.Doç.Dr. İbrahim İ. ÖZTAHTALI
Türkün Holding Eğitim Danışmanı
Duygu, yüzyıllar boyunca insanları sevk ve idare edebilmenin anahtarı olarak görülmüş ve kullanılmıştır. İletişimin etkin ve etkili olabilmesi, duygusal zekânın etkin ve etkili kullanımıyla mümkündür. Hem kendimizin hem de başkalarının duygularını anlamayı ve yönetmeyi öğrenmek, başarıya olan yakınlığımızı arttırmaktadır.
Etkili bir lider, etkisi altında olanları sadece yönetmez; onların aynı zamanda ideal insan olma yolunda örnek olmaya çalışmaları da asli görevleri ve hatta özellikleri arasında olmak zorundadır. Hangi örgütsel yapı içinde olursa olsun –bu ister bir ticarî yapılanma ister bir sivil toplum kuruluşu- insanlar liderlerini takip ve taklit ederler. Lider her zaman ideali hedeflemek zorundadır. İnsanlar yönetilmek isterler. Onları yönetip yönlendirmenin ilk ve en önemli yolu ise duygu yönetiminden geçer. İnsanların duygularını yönetebilme becerisini kazandığınızda empati ve sempati de kazanırsınız. Unutmamak gerekir ki bu beceriyi elde etmek bir duygusal zekâ becerisidir. İnsan var olduğundan beri var olan fakat adını koymakta geciktiğimiz hatta bir zekâ türü olarak dikkate almaktan çekindiğimiz Duygusal Zekâ, kendimizi ve ilişkilerimizi yönetebilme becerisi olarak tanımlanmaktadır ki dört temel yetkinliği bir araya getirir: Öz-bilinç (farkındalık), Öz-Yönetim, Sosyal bilinç ve Sosyal Beceri.
Öz-bilinç (Farkındalık)
Kişinin kendini tanıması, kendinde ne olup ne olmadığını bilmesi, duygularını, düşüncelerini üçüncü bir göz olarak dışardan analiz edebilmesi, başka bir deyişle kendi farkındalığını elde edebilmesidir.
Duygusal öz-bilinç, öz-eleştiri ve öz-güven kavramları da öz-bilincin içini dolduruyor.
Kişi kendi duygularını okumada ve anlamada geliştikçe duygusal öz-bilinç artar. İş ortamındaki ilişkileri kavrama ve strateji geliştirme becerisi yükselir.
Evrensel bir ana fikir olarak kendini bilmek, kişinin kendini değerlendirebilmesiyle mümkündür. Öz-eleştiri, doğru değerlendirme, doğru değerlemeyi getirir beraberinde. Bu da kişinin değerini ortaya koyar. Kişi güçlü yanlarını ve kısıtlarını gerçekçi bir bakış açısıyla belirler.
Kendi değerini bilen bireyin tutum ve davranışlarından, farkındalık birikiminden çıkan sonuç öz-güvendir.
Öz-yönetim (Otokontrol)
Etkili liderliğin ilk ve en önemli adımı kendini yönetme becerisidir. Hangi başarılı işe bakarsak bakalım altında yatan yegane gerçek öz-yönetim becerisidir. Başkalarını yönetebilmek önce kendini yönetebilme becerisini elde etmeyi zorunlu kılar. Etkili liderlik yolunda öz-yönetimin şekillenebilmesi için neye ihtiyacımız var? Öncelikle bir öz-denetim mekanizması gereklidir. Periyodik olarak birikimlerimizi değerlendirmek ve değerlemek zayıf kalan taraflarımızın güçlendirilmesi için yöntemler geliştirmek zorundayız. Özellikle kendi duygularımızı yönetme becerisiyle yıkıcı duygu ve dürtülerimizi denetim altına almalı, yapıcı bir tutum sergilemeye çalışmalıyız. Öz-yönetim becerisinin göstergelerinden biri de güvenilirliktir. Sürekliliği olan bir dürüstlük ve tutarlılık bunun tesisi için yeterlidir. Titiz çalışma sistemi, yeniliğe açık olma ve yenileşmeye uyumluluk, kişinin içinden gelen mükemmelliğe ulaşma güdüsü ve inisiyatif kullanabilme cesareti etkili bir lider olabilme yolunda öz-yönetimin olmazsa olmazlarındandır.
Sosyal bilinç (İnsan İlişkileri Zekâsı)
Sosyal bilincin alt yapısını insan ilişkileri zekâsı oluşturmaktadır. İnsan ilişkileri zekâsı, kendi dışımızdakilerin duygu ve düşüncelerini sezebilme, onların beklentileri doğrultusunda politika üretebilme becerisi olarak tanımlanmaktadır. Bu da beraberinde empati duygusunu oluşturur ki sosyal bilinç için elzemdir. Empati duygusunu geliştirmiş bir etkili lider adayı çevresindekilerin duygularını doğru analiz edebildiği gibi onların endişelerine aktif ilgi gösterir. Duygudaşlığı sağlayan empati olaylara ve durumlara doğru bir yaklaşımın oluşturulmasında etkendir. Bireysel çözümlemelerden çalışma ortamındaki örgütsel çözümlemelere geçildiğinde sosyal bütünü görebilme ve bu sosyal bütün için doğru politikalar üretebilme becerisi gelişir. Örgütsel yönelimleri doğru okuma ve buna göre hareket etme etkili lideri başarıya taşıyacak bir basamaktır. Ayrıca etkili liderin müşteri ihtiyaçlarını görme ve onları karşılama yönelimi de sosyal bilincin gereğidir.
Sosyal Beceri ( Sosyal Kontrolör)
Etkili lider adayı kendinden başlamak üzere iyiliği, akıllı çalışmayı, gelişmeyi, başarıyı ve sonra yine iyiliği ve toplumsal faydayı esas alan bir vizyon içinde olmalıdır. Sahip olduğu yetki ve nüfuzu çalışanlarına yahut etkisi altında olanlara yapıcı bir yaklaşımla hissettirmeli, ikna edici taktik ve yöntemlerle ilgili becerisini geliştirmelidir. Bunların hepsi içinse güçlü bir iletişim becerisi gerekir. İyi bir dinleyici, açık ve anlaşılabilir bir konuşmacı olmalıdır. İşletmelerin her dönemde yaşadığı sorunlardan biri de örgüt içi çatışmalardır. Etkili lider bu çatışmaları en az zararla çözümleyebilmelidir. Bunu yaparken kurum içi bağları güçlendirmeli, işletme içinde işbirliğini sağlamlaştıracak bağlar kurmalıdır. Ekip çalışması bunların sonunda ortaya çıkar ki etkili lider ekip kurma ve işletme, ekibe iş gördürme yetkinliğine ulaşmalıdır.